نشست «نقد و بررسی عملکرد انجمن عکاسان ایران» چهارشنبه ۳ خرداد با حضور اسماعیل عباسی، عضو هیئت مؤسس انجمن عکاسان ایران؛ افشین شاهرودی عضو هیئت مؤسس و هیئت مدیره انجمن عکاسان ایران؛ ساعد نیک‌ذات عضو هیئت مؤسس و هیئت مدیره انجمن عکاسان ایران؛ مسعود زنده روح کرمانی، عضو هیئت مدیره و رئیس هیئت مدیره سابق انجمن عکاسان ایران، همراه با رامیار منوچهر‌زاده به‌عنوان مدیر نشست برگزار شد.
منوچهر‌زاده در ابتدای این جلسه گفت: ۱۱ اسفند ۸۴ بیش از ۴۰۰ نفر از عکاسان ایران از شاخه‌های مختلف در فرهنگسرای نیاوران گرد هم آمدند و در روزی که جشن عکاسی ایران بود، رأی‌گیری شد و هیئت مؤسسی انتخاب شد و جریان عکاسی ایران اقدام به تأسیس انجمن عکاسان ایران کرد که تا امروز هیئت مدیره‌ها و رؤسای مختلف داشته است. سؤال من این است که انجمن عکاسان ایران چرا تشکیل شد و آیا به اهدافش رسید؟
عباسی در پاسخ به این سؤال گفت: هدف از ایجاد انجمن این بود که به خواسته‌های صنفی جهت دهد. در هر پدیده‌ای نیاز‌هایی وجود دارد که لازم است گروهی شکل بگیرد تا دنبال رفع این نیاز‌ها برود. اما آن چیز‌هایی که در انجمن دنبال آن می‌گشتیم چیزی نبود که انجمن بتواند پاسخگوی آن باشد. الان که مرور می‌کنم می‌بینم آن زمان نیاز‌های خیلی آشکاری مطرح نشد. آنچه در انجمن می‌خواستیم شکل دهیم خیلی آرمانی و فراتر از واقعیات بود. انجمن‌ها در ایران وارد بحث‌هایی می‌شوند که اصلاً به آن‌ها مربوط نیست. من هم در گذشته این اشتباه را می‌کردم اما الان نظرم این است که انجمن‌ها باید نوعی هدایت‌کننده باشند نه این‌که خودشان وارد کار‌هایی مانند چاپ کتاب و برگزاری نمایشگاه و... شوند.
شاهرودی هم در این زمینه گفت: با کلیات سخنان آقای عباسی موافقم اما در جزئیات نه. درست است که انجمن‌ها وظیفه اصلی‌شان این است که شرایطی برای پیشبرد اهدافی که در نظر گرفته شده است فراهم کنند ولی نمی‌توانیم بگوییم چون ممکن است از اهداف اصلی خود دور شوند نباید کتاب یا نمایشگاه داشته باشند. مثل همین «ده روز با عکاسان ایران» که محیط مناسبی برای تبادل فکر و اطلاعات ایجاد کرده است.
در ادامه زنده‌روح گفت: از سال ۸۴ تا سال ۸۸ مراحل شکل‌گیری انجمن طول کشید تا اولین هیئت مدیره با ۷ نفر شکل گرفت و تا سال ۹۱ نیز بحث‌های ساختاری وجود داشت. «ده روز با عکاسان ایران» طرح فرزاد هاشمی بود و سال ۹۱ اولین دوره‌ی آن قبل از ثبت رسمی انجمن شکل گرفت. انجمن به بخشی از اهداف خود رسیده است اما به همه‌ی اهدافش نرسیده چون همه‌چیز را پشت بعضی برنامه‌ها پنهان کرده است. اگر انجمن ۱۰ روز با عکاسان را برگزار نکند چه کار دیگری کرده است؟ من انجمن را به دو گروه قبل و بعد از سال ۹۹ تقسیم می‌کنم. در سال ۸۸ عده‌ی زیادی برای انتخابات هیئت مدیره انجمن آمدند اما در سال ۹۹ عده بسیار کمی حضور داشتند. چرا چنین اتفاقی افتاده است؟ چرا با اعضا چنین فاصله‌ای گرفتیم؟ آن‌ها چه چیزی در انجمن دیدند که از آن دور شدند؟
نیک‌ذات نیز در ادامه‌ی این بحث گفت: من از مشهد به تهران می‌آمدم برای شکل‌گیری انجمن عکاسان ایران، چون احساس می‌کردم نیاز است که چنین انجمنی داشته باشیم. ما یک سازمان مردم نهاد داریم اما در کشور ما بستر این نوع سازمان‌ها اصلاً وجود نداشت و اصلاً نمی‌دانستیم کجا باید انجمن را ثبت کنیم. سندیکا در ایران معنا ندارد و ما چون سندیکا نداشتیم همه‌ی آرزو‌های خود را در یک انجمن دیدیم، در حالی که انجمن‌ها اصلاً خاصیت صنفی و رفاهی ندارند. انجمن را نمی‌شود جدا از شرایط جامعه مورد بررسی قرار داد. انجمن‌ها در کشور ما با یک مشکل سیستماتیک روبه‌رو هستند و فکر می‌کنم با شرایط موجود همین که تابه‌حال باقی مانده است جای احترام دارد.
عباسی در ادامه‌ی این جلسه با بیان این‌که به نظر من انجمن نباید وارد بحث‌های اجرایی شود، گفت: در کشور‌های دیگر یک رویداد یا رسانه و... سال‌ها تداوم دارد ولی ما پشت سر خود را پاک می‌کنیم. فکر می‌کنیم هر مدیر جدیدی که می‌آید همه‌چیز باید عوض شود. نمونه‌ی آن در ۱۰ روز با عکاسان نیز هست. اگر در مسیری اشتباه وجود داشته باید آن اشتباهات را پیدا کرده و رفع کنیم نه این‌که ناگهان همه‌چیز را تغییر دهیم. انجمن تعدادی عضو دارد که حق عضویت می‌دهند اما وقتی نمایشگاهی برگزار می‌شود آن‌ها را فراموش می‌کنیم. یک عضو انجمن حق دارد سؤال کند که جایگاه او کجاست. یک مشکل دیگر دریافت کمک از دولت است. اگر انجمن نمی‌تواند با حق عضویت اعضا کار کند اصلاً نباید کار کند چون وقتی دولت کمک می‌کند توقعاتی نیز دارد. تنها مسئله اجاره محل انجمن کافی است که بدانیم انجمن نمی‌تواند با حق عضویت پایدار بماند.
شاهرودی گفت: انجمن تنها یک بار از شهرداری کمک گرفته است و جز آن هیچ کمکی از دولت دریافت نکرد و زیر بار هیچ تعهدی هم نرفت. سال گذشته وزارت ارشاد از ما دعوت کرد پس از تجربه‌ی موفق سیزدهمین دوسالانه عکاسی که انجمن برگزار کرده بود، پس از هشت سال دوره‌ی چهاردهم را انجمن برگزار کند. اما قصد داشتند در موارد مختلف اعمال‌نظر کنند و انجمن حاضر نشد زیر بار تعهداتی برود که ما را از اهداف انجمن دور می‌کند.
زنده‌روح با تأیید این‌که عملکرد انجمن در هر زمان مرتبط با فضای عمومی جامعه بوده است گفت: در ۹ سال گذشته ۶ نفر دبیر ۱۰ روز با عکاسان بودند و حدود ۱۰۰۰ عکاس در آن مشارکت داشتند. در دوره‌های مختلف تغییراتی با توجه به شرایط زمان داشت. انجمن‌های مختلف گرد هم آمدند و هر دبیری که آمد ‌ایده‌های خود را آورد. اما سال ۹۷ هیئت مدیره به این نتیجه رسید که ۷ انجمن در ۱۰ روز با عکاسان نباشند و به بخش دانشگاهی توجه شود. این شرایط زمانه است که تغییرات را ایجاب می‌کند. درباره‌ی دوسالانه‌ی عکاسی هم باید بگویم که وظیفه هیئت مدیره انجمن این بود که مبارزه و ‌ایستادگی کند و دوسالانه‌ی چهاردهم را به همان شکلی که مورد نظر انجمن بود برگزار کند.
نیک‌ذات با بیان این‌که تغییر تکنولوژی خیلی سریع‌تر از عملکرد ما بوده است گفت: انجمن فکر می‌کرد وقتی عکاسان کنار هم جمع می‌شوند و گفتگو می‌کنند، تبادل نظر و افزایش آگاهی صورت می‌گیرد. اما با پیشرفت تکنولوژی و اینترنت و... دیگر کسی نیاز به انجمن و حضور در آن را احساس نکرده است و به‌راحتی در اینترنت آثارش را نمایش داده و تبادل نظر کرده است. بنابراین اهمیت انجمن برای عکاسان کمرنگ شد.
پس از آن منوچهرزاده این سؤال را مطرح کرد که پس از ۱۸ سال چالش انجمن را چه چیزی می‌بینید که هنوز لاینحل باقی مانده است؟ عباسی گفت: معمولاً ‌ایده‌هایی مطرح می‌شد و بعد متوجه می‌شدیم این اتفاق نباید می‌افتاد، مانند دعوت کردن همه‌ی انجمن‌ها که در کنار هم باشند. ابتدا به نظر می‌رسید ‌ایده‌ی خوبی است غافل از این‌که اصلاً ساختار این انجمن‌ها و نوع نگاه آن‌ها به عکاسی با هم تفاوت دارد. در انجمن با تمام علاقه‌ای که دوستان داشتند انرژی‌های اضافه مصرف شد و در آن حدی که باید کار انجام می‌شد، نشد.
شاهرودی نیز گفت: خیلی کار انجام شده ولی این کار‌ها به دلایل مختلف به چشم نمی‌آید. مشکلی که وجود دارد این است که از کار‌هایی که صورت گرفته است تحلیل درستی نداریم. ما چند دوره ۱۰ روز با عکاسان را برگزار کردیم و آثار زیادی را نمایش دادیم اما در سه دوره تا سال بعد به‌خاطر آن بدهکار بودیم. این‌ها را باید تحلیل کنیم اما هیچ‌وقت تحلیلی صورت نگرفته است. یکی از آسیب‌های انجمن این بود که هیچ‌وقت برنامه‌ی مالی برای ۱۰ روز با عکاسان نداشتیم.
نیک‌ذات هم در بخشی از این جلسه گفت: بحث استقلال انجمن‌ها درست است اما قوانینی وجود دارد که اگر از آن اطلاع داشته باشیم می‌توانیم بودجه‌ای که حق ما هست را دریافت کنیم. این پول دولت نیست بلکه پول مردم است که به شکل بودجه‌ای در دست شورای شهر است اما درباره‌ی آن به کسی اطلاع نمی‌دهند. ما در یک دوره توانستیم آن را دریافت کنیم اما بعد دولت عوض شد و باز هم نتوانستیم این کار را انجام دهیم.