بخش قابل‌دفاعی از عكاسی ایران

مریم درویش

نهمین دوره «ده روز با عكاسان ایران» با نمایش 40 مجموعه عكس از 40 هنرمند، ۲۹ مهر تا ۹ آبان در خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شود. این آثار از میان ۲۸۵ مجموعه عكس انتخاب شده كه در مرحله اول از سوی ۱۰ نامینیتور معرفی شده و سپس توسط همه آنان مورد داوری و انتخاب نهایی قرار گرفته‌اند. مهران مهاجر، عكاس و یكی از انتخاب‌كنندگان آثار شركت‌كننده در «ده روز با عكاسان ایران» است. او درباره رویكرد كیوریتوریال «ده روز با عكاسان» در دوره هشتم و نهم گفت: بهتر است خودمان را مقید كنیم كه بیهوده از واژه‌های بیگانه كه وارد زبان فارسی شده است، استفاده نكنیم. به نظر من «هنرپردازی» جایگزین مناسبی برای واژه كیوریتوری است، هرچند كه واژه‌سازی محل آزمون و خطاست و ممكن است پیشنهادهای مختلفی برای هر واژه وجود داشته باشد؛ اما آنچه در دوره گذشته «ده روز با عكاسان» اتفاق افتاد، رخداد موجهی بود و اینكه افرادی به عنوان برگزیننده، عده‌ای را برگزینند، موجب می‌شود كارهایی كه به نمایش درمی‌آید كیفیت بالاتری داشته باشد. مهاجر ادامه داد: امسال تعداد برگزینندگان افزایش پیدا كرد و انتخاب آثار در دو مرحله انجام شد تا در نهایت آنچه از این صافی می‌گذشت، كیفیت بهتری داشته باشد و انتخاب پالوده‌تری انجام شود. البته فراخوانی بودن با بهره‌گیری از مشاركت گروهی از برگزینندگان در چنین رویدادهایی كه نافی یكدیگر نیستند و نمی‌توان یكی از آنها را خوب یا بد دانست اما به واسطه مداخله برگزینندگان، آنچه در نهایت به نمایش درمی‌آید از سطح كیفی بالاتری برخوردار است و به این اعتبار می‌شود از آنچه به نمایش درآمده است كاملا دفاع كرد. با این وجود قطعا كاستی‌هایی وجود دارد كه باید در دوره‌های بعدی رفع شود؛ به ویژه گمان می‌كنم این انتخاب جامع نیست و به لحاظ جغرافیایی گستره وسیعی را شامل نشده است. خوب است كه در آینده گفت‌وگوهایی با مراجع عكاسی كه در شهرستان‌های مختلف هستند انجام شود تا انتخاب اولیه را دقیق‌تر و گسترده‌تر كنیم.
او با اشاره به تمركز این رویداد بر مجموعه عكس گفت: یكی از ویژگی‌های بنیادین عكاسی تكه‌برداری ناقص از جهان است. به همین دلیل عكس‌ها میل همنشینی با یكدیگر دارند. سرآغاز مجموعه عكس را می‌توان كتاب «قلم طبیعت» هنری فاكس تالبوت دانست كه فقط چند سال بعد از ابداع عكاسی منتشر شد. برخلاف نقاشی كه معمولا یك تابلوی تك است، معمولا وقتی درباره عكس صحبت می‌كنیم مقصود ما مجموعه عكس است. ما عمدتا عكاس را با مجموعه عكس او می‌شناسیم، مانند «شهر نو» كاوه گلستان، «آبادان» بهمن جلالی و... پس منطقی است كه در فضاهای نمایشی هم با مجموعه عكس سر و كار داشته باشیم. البته روشن است كه همه عكاسانی كه مجموعه عكس كار می‌كنند، تك عكس‌هایی هم دارند كه خوب است تمهیداتی برای نمایش آنها نیز اندیشیده شود. اما در نهایت منطق عكاسی استوار بر مجموعه عكس است و معمولا تك‌عكس نیز بر بستر عكس‌های دیگری كه عكاس گرفته است معنادار می‌شود.
او درباره تمركز این رویداد بر عكاسی هنری و مستند گفت: فكر می‌كنم نحوه برگزاری «ده روز با عكاسان» و محل نمایش عكس‌ها در خانه هنرمندان مناسب با نمایش چنین عكس‌هایی باشد. البته این به معنای نفی اشكال دیگر عكاسی نیست و سایر شاخه‌ها نیز باید در موقعیت‌ها و رویدادهای مناسبی مورد توجه قرار گیرند. اشكال دیگر عكاسی كه جنبه كاربردی دارند نیز بسیار ارجمند هستند و ممكن است واجد ویژگی‌های هنری نیز باشند، اما به نظرم جای نمایش آنها متفاوت است و باید رویدادهای مناسبی برای آنها تدارك دیده شود.
این مدرس دانشگاه درباره جایگاه مسائل نظری در عكاسی گفت: قطعا موضوعات نظری جایگاه مهمی دارند و در ایران هم به آنها زیاد پرداخته می‌شود، اما این مباحث نباید مانع عكاسی كردن شود. عمل عكاسی باید استوار بر گونه‌ای كنش خودانگیخته و شهودی باشد. همان‌طور كه مولانا می‌گوید «هیچ آدابی و ترتیبی مجو/ هرچه می‌خواهد دل تنگت بگو» یا جای دیگر می‌گوید «حرف و گفت و صوت را بر هم زنم/ تا كه بی‌این هر سه با تو دم زنم». من مباحث نظری را نفی نمی‌كنم و به نظرم این مسائل خیلی هم جذاب است ولی اینها نباید تبدیل به سدی محدود‌كننده برای عمل عكاسی شود. با توجه به اینكه هر انتخاب‌كننده در مرحله اول به شكل مجزا تعدادی عكاس را انتخاب كرده و به «ده روز با عكاسان» معرفی كرده است، مهاجر درباره نحوه انتخاب هنرمندان مورد نظر خود گفت: من در فضای آموزشی فعالیت دارم و بر این اساس انتخاب‌هایم نیز بیشتر از همین فضای دانشجویی و آموزشی بود. هر كدام از برگزینندگان به شیوه متفاوتی این انتخاب را انجام دادند و در نهایت آنچه انتخاب شد كاملا قابل دفاع بود. در بررسی آثار این دوره شاهد بودیم كه تقریبا همه آنها از سطح متوسط بالاتر بودند و این باعث می‌شد انتخاب هم سخت‌تر و در عین حال جذاب‌تر شود. حتی مجموعه‌هایی هم كه رد شده و وارد نمایش نشدند نیز به جز تعداد انگشت‌شماری از كارها، كیفیت خوبی داشتند و تعداد كارهای خیلی خوب هم زیاد بود. مشخص است كه همه ما 10 نفر با همه آثار انتخاب شده موافق نیستیم و ممكن است تعدادی از آنها مطابق نظر و ذوق ما نباشد اما همه كارها كاملا موجه و قابل دفاع هستند. فكر می‌كنم تعدادی از مجموعه‌هایی كه در این رویداد به نمایش درخواهد آمد آثاری هستند كه می‌توان در حكم بخشی از عكاسی ایران، محكم از آنها دفاع كرد.
او دلمشغولی‌های زیست محیطی، مسائل زندگی شهری، بازاندیشی در تاریخ معاصر، نفس زبان عكاسی و... را ازموضوعاتی برشمرد كه در این دوره مورد توجه عكاسان بوده است.

لینک خبر

https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/190330/بخش-قابل%E2%80%8Cدفاعي-از-عكاسي-ايران